Αντικείμενο του πρώτου βιβλίου μου είναι η λύση των Ζηνώνειων παραδόξων
20-7-2012
Ο Ζήνων ήταν Έλληνας φιλόσοφος. Γεννήθηκε περίπου το 488 ΠΚΧ στην Ελέα. (Η Ελέα ήταν αποικία των Φωκαέων στην σημερινή κάτω Ιταλία.) Υπήρξε ο σημαντικότερος μαθητής του Παρμενίδη.
Ο Παρμενίδης ήταν ένας επιφανής φιλόσοφος της αρχαίας Ελλάδας, που έχαιρε εξαιρετικής εκτίμησης. Δίδασκε, ότι ο αντιληπτός κόσμος είναι απατηλός και μάλιστα εικονικός. Αυτό που, κατά την θεωρία του, υπάρχει, είναι μια μοναδική στατική και συνεπώς αμετάβλητη οντότητα. Αυτή η θεωρία της γενικής αδυναμίας κίνησης αφορούσε, επομένως, την ύπαρξη αυτή καθ’ αυτή, αφού χωρίς αυτήν δεν είναι δυνατός ένας κόσμος σαν τον δικό μας. (Το αντικείμενο των Ζηνώνειων παραδόξων είναι η δυνατότητα ύπαρξης της κίνησης στον κόσμο μας.)
Ο Ζήνων – ο οποίος μάλιστα κατά τον Αριστοτέλη υπήρξε ο ευρετής της διαλεκτικής -, είχε ασπασθεί πλήρως την διδασκαλία του Παρμενίδη. Διαβάζει κανείς σποραδικά, πως ο Ζήνων δεν συνεισέφερε τίποτε δικό του στην φιλοσοφία. Πρόκειται για την ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή των λανθασμένων ή κακόβουλων ισχυρισμών διανοητών όλων των εποχών, οι οποίοι δεν κατάλαβαν το απύθμενο βάθος των παραδόξων του. Ουδείς αντελήφθη (άρα ούτε οι υπόλοιποι αρχαίοι φιλόσοφοι εκτός των Ελεατών), ότι η Παρμενίδια φιλοσοφία δεν είχε μόνο φτάσει αλλά επί πλέον είχε υπερβεί τα μεταφυσικά όρια. Κι’ αυτό το κατάφερε με μόνο εφόδιο τους κρυστάλλινους λογικούς συνειρμούς του Παρμενίδη και των μαθητών του. (Μ’ αυτό εννοώ τα όρια που προσπαθούσαν και προσπαθούν -ματαίως- να υπερβούν με τους μύθους τους όλα τα αυθαίρετα θρησκευτικά κατασκευάσματα.) Άρα, τι περισσότερο θα μπορούσε να προσφέρει ο Ζήνων στην φιλοσοφία, ώστε κατ’ αυτό τον τρόπο να ξεπεράσει την θεωρία του Παρμενίδη; Δεν ήταν τα παράδοξά του μια μοναδική προσφορά; Διότι ο Ζήνων κατάφερε μ’ αυτά, να μετατρέψει τις δυσνόητες ιδέες του Παρμενίδη σε ένα σχετικά εύκολα καταληπτό, περιεκτικό και αριστουργηματικό πνευματικό κατασκεύασμα. Στα παράδοξά του κρύβονταν τα κλειδιά, χωρίς τα οποία, ενδεχομένως, θα ήταν αδύνατη η νηφάλια λογική πρόσβαση του υπερβατικού.
Ο δρόμος που διάνοιξαν οι σκέψεις των Ξενοφάνη και Παρμενίδη, οδήγησε τους Ελεάτες διανοητές στο τέρμα της φιλοσοφικής αναζήτησης: Στο πρωταρχικό αίτιο των πάντων. Ας αναλογιστεί ο αναγνώστης, πως το μόνο επαγγελματικό εργαλείο που διέθεταν οι πιονέροι της φιλοσοφίας εκείνης της μακρινής εποχής ήταν η σκαπάνη της σκέψης. Πώς να φανταστούν λοιπόν αυτοί, τι είδους αδιανόητα εργαλεία θα διέθετε δυόμιση χιλιάδες χρόνια αργότερα η επιστημονική κοσμολογία; Και ποιος απ’ αυτούς θα μπορούσε να φανταστεί, πως όπως θα ανακάλυπταν οι μελλοντικοί κοσμολόγοι – με την βοήθεια αυτών των εργαλείων -, το αίτιο της εμφάνισης του κόσμου μας δεν ήταν παρά απλώς ένας «κρότος»; Υποψιάζομαι, όμως, πως οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι δεν θα μπορούσαν να πιστέψουν, πως οι σημερινοί κοσμολόγοι – που παίζουν στα δάκτυλα τις εξισώσεις της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας, δεν θα ήταν σε θέση να απαντήσουν στην απλή ερώτηση: «πού οφειλόταν αυτός ο κρότος»; Διότι γι’ αυτούς υπήρχε μόνο ο αδιαπραγμάτευτος δρόμος της λογικής. Κι’ αυτή η λογική απαιτούσε, ότι ένας κρότος είναι ένα αποτέλεσμα που οφείλεται σε κάποιο αίτιο και όχι το αίτιο αυτό καθ’ αυτό. Είμαι σίγουρος, πως οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι θα απορούσαν ουκ ολίγον για τον τρόπο σκέψης των σύγχρονων επιστημόνων. Εάν, μάλιστα, ήθελε κανείς σήμερα, να διεισδύσει βαθύτερα στο παραπάνω θέμα, θα συναντούσε ενδεχομένως ερωτήσεις και παράξενους συσχετισμούς σαν τους παρακάτω:
a—-Δεν μαθαίνουν στο δημοτικό (στο μάθημα των θρησκευτικών) παγκοσμίως δισεκατομμύρια παιδιά, πως ο αντιληπτός κόσμος μας δημιουργήθηκε – κατά τον Αβραάμ – από τον θεό των Εβραίων Jahwe σε έξι μέρες;
b—-Δεν διδάσκονται, ωστόσο, μερικά απ’ αυτά τα παιδιά αργότερα – σαν φοιτητές της φυσικής -, πως ο ίδιος κόσμος προέκυψε σταδιακά μετά από ένα μεγάλο μπαμ πριν από ακριβώς 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια;
c—-Δεν είναι ο κοινός παρονομαστής των παραπάνω αριθμών, η ποσότητα;
d—-Συμφωνούν στις παραπάνω δύο περιπτώσεις αυτές οι δύο χρονικές ποσότητες;
e—-Ενδιαφέρονται οι δύο αυτοί οργανισμοί, στους οποίους διδάσκονται τα παραπάνω, για την αλήθεια;
f–.–Είναι, ενδεχομένως, δυνατόν, να διδάσκουν αμφότερες το αληθές;
g—-Δεν θα έπρεπε και σ’ αυτό το θέμα να υπάρχει μια και μοναδική αλήθεια;
h—-Δεν θα μπορούσε αυτή, ενδεχομένως, να είναι τελείως διαφορετική από τις παραπάνω δύο απόψεις;
i–.–Δεν βασίζονται τα δύο παραπάνω πνευματικά κατασκευάσματα απλώς σε κάποιες ενδείξεις;
j—-.Αρκούν, όμως, οι ενδείξεις τις οποίες θεωρεί πως κατέχει κάθε οργάνωση απ’ αυτές (καθώς και ο τρόπος απόκτησής τους), ώστε να επικρατήσουν πέρα από κάθε αμφιβολία οι απόψεις της μιας εκ των δύο;
k—-Μπορεί να αποκλειστεί η – έστω ελάχιστη περίπτωση -, πως οι διδασκαλίες αμφοτέρων είναι λανθασμένες;
* Ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος – 570 έως 480 ΠΚΧ – γεννήθηκε στην Κολοφώνα και θεωρείται πως ήταν ο ιδρυτής της Ελεατικής σχολής. Αλλά και ο Παρμενίδης επίσης σαν ιδρυτής της αναφέρεται, αλλά αυτά είναι μικρολεπτομέρειες.
